رفتارهای نگرانی را می‌توان این‌طور تعریف کرد: «پاسخ‌هایی که در قبال افکار نگران‌ساز داده می‌شوند و هدفشان کاهش اضطراب است». برخی از این رفتارهای نگرانی به حل مشکلات واقعی کمک می‌کنند اما برخی از این رفتارهای نگرانی اثری واقعی بر وقوع حوادث ندارند. نکته کلیدی اینجاست که آیا در اثر این رفتارها واقعا مشکل حل و فصل می‌شود یا اینکه در اثر این رفتارها صرفا احساس بهتری پیدا می‌کنید؟ شایع‌ترین رفتارهای نگرانی عبارتند از:
1 – خرافات
این رفتارهای نگرانی را می‌توان اقداماتی تعریف کرد که افراد برای کاهش یا جلوگیری از حوادث ناخوشایند انجام می‌دهند. شما با انجام این رفتارها، متقاعد می‌شوید که خطر کاهش یافته یا از بین رفته است اما واقعیت این است که این رفتارها هیچ اثر واقعی بر احتمال بروز حادثه ندارند. به عنوان مثال سارا 35 ساله است و تاجر بود، او مجبور بود مدام به مسافرت برود. با این حال هر زمان که به مسافرت می‌رفت لباس سیاه نمی‌پوشید و در طبقه 13 هتل اتاق نمی‌گرفت .. سارا اعتقاد داشت که این رفتارها احتمال مرگ در سفر را کاهش می‌دهد. سارا با این رفتارهای نگرانی عملا احساس بهتری داشت اما این رفتارها اثری در سلامت یا مرگ او نداشتند.
2 – وارسی کردن
همانطور که از نامش برمی‌آید شما در این رفتارهای نگرانی، مدام رفتاری را تکرار می‌کنید تا اضطراب‌تان کم شود. حمید 37 ساله حسابدار بود و دو فرزند داشت. او نگران بود که مبادا بعد از خواب، مونوکسیدکربن فضای خانه را پر کند و خودش و فرزندانش و همسرش بمیرند. برای کاهش این اضطراب هر شب طبق آداب و رسوم خاصی به وارسی چندین‌باره شیر اجاق گاز می‌پرداخت تا خیالش جمع شود.
3 – تکرار
شما در پاسخ به نگرانی، یک کار یا عمل را تکرار می‌کنید. گاهی اوقات این عدد تکرار ممکن است به چندین بار برسد. مهسا که وکیل برجسته و کارکشته‌ای بود از این مسئله نگران بود که مبادا شماره تلفنی را اشتباه بگیرد. او برای اینکه خیالش جمع شود چندین بار به شماره تلفن‌ها نگاه می‌کرد. علاوه بر این او نگران بود که مبادا در حین صحبت 
هایش با ارباب رجوع دچار اشتباه شود. برای کاهش این ترس هر جمله‌ای را چند بار در ذهن خود تکرار می‌کرد تا از درستی آن مطمئن شود.
4 –آماده‌سازی افراطی
نمونه جالب این نوع رفتارهای نگرانی، شاهین بود. شاهین استاد دانشگاه بود و از نگرانی مزمن رنج می‌برد. بزرگ‌ترین ترس شاهین این بود که مبادا در سخنرانی خود دچار مشکل شود. او نگران بود که مبادا دانشجویی سوال بپرسد و وی قادر به پاسخگویی نباشد. او فکر می‌کرد که اگر چنین اتفاقی بیفتد تمام دانشجویان فکر می‌کنند که چه استاد بی‌سواد و بی‌صلاحیتی است و آبروی چندین ساله‌اش بر باد فنا می‌رود. شاهین سعی می‌کرد این نگرانی را از طریق آماده‌سازی افراطی کاهش دهد. او برای یک جلسه درس، چندین ساعت در هفته مطالعه می‌کرد. به عنوان مثال برای یک جلسه درس یک ساعت، 8 ساعت در خانه مطالعه می‌کرد. تمیز کردن افراطی خانه قبل از ورود میهمانان، مطالعه زیاد قبل از امتحان، به همراه داشتن چندین نوع دارو به هنگام مسافرت از جمله رفتارهایی هستند که آماده‌سازی افراطی نامیده می‌شوند.
5 – وجدان‌گرایی افراطی
در این نوع رفتارهای نگرانی، شما سخت مراقب هستید که مبادا به دیگران بدی کنید یا مرتکب عملی غیراخلاقی شوید. صادق چهار فرزند داشت و از یک نگرانی عمده رنج می‌برد. او نگران بود که مبادا در مقابل دیگران رفتار بد یا غیر اخلاقی مرتکب شود. صادق در پاسخ به این ترس به معیارهای اخلاقی ناکجاآبادی و دست‌نیافتنی پناه برده بود. او در فرآیند درمان اشاره کرد به دلیل همین معیارهای بلندپروازانه اخلاقی به شدت مراقب رفتارها و سخنان خودش است تا مبادا دل دیگران را برنجاند. به محض اینکه دیگران علائمی از ناراحتی در چهره‌شان دیده می‌شد صادق بلافاصله برای رفع مشکل به سراغ آنها می‌رفت و سعی می‌کرد دلخوری و ناراحتی آنها را برطرف کند. او دوست داشت همه کارهایش عالی و اخلاقی باشد.
6- اطمینان‌طلبی
عصاره اصلی اطمینان‌طلبی تلاش برای از بین بردن شک و تردید است. شما ممکن است برای کاهش شک و تردید به دنبال مشورت با متخصص (مثل پزشک) باشید. یا ممکن است به صورت وسواس‌گونه به دنبال جستجوی اطلاعات از کتاب‌ها، اینترنت یا سایر منابع ممکن باشید. با این حال هدف شما از این رفتارها رسیدن به خاطر جمعی است که پیامد بدی دامن شما را نمی‌گیرد. به عنوان مثال حمید که تحلیل‌گر اقتصادی موفقی بود مدام نگران بود که مبادا سلامتی اش را از دست بدهد. هر زمان احساس درد می‌کرد یا متوجه می‌شد که حالش چندان مساعد نیست بلافاصله در اینترنت به دنبال جستجوی اطلاعات برمی‌آمد تا خیالش راحت شود که بیماری ندارد. بعد از این کار تا چند ساعت خیالش راحت بود اما احساس اضطراب، او را وادار می‌کرد که به متخصص مراجعه کند. او متخصص را متقاعد می‌کرد که برای وی دستور آزمایش بنویسد. بدبختی این بود که حتی اگر جواب آزمایش‌ها حاکی از سلامتی بود چندان آرامش نمی‌یافت. دوباره هر زمان حالش ناخوش می‌شد این روند تکراری ملال‌آور باید از اول پیموده می‌شد.
7 – اجتناب
اجتناب یکی از ویژگی‌های کلیدی اضطراب و نگرانی مزمن است. شما به این دلیل به اجتناب پناه می‌برید چون اعتقاد دارید که اگر از ترس‌هایتان فرار کنید؛ این ترس‌ها دامن‌گیر شما نمی‌شوند. سینا 40 سال داشت و بسیار فعال بود. یکی از بزرگ‌ترین اهداف سینا ازدواج موفق و تشکیل زندگی مستقل بود. بدبختانه یکی از بزرگ‌ترین ترس‌های او هم این بود که مبادا در ازدواج شکست بخورد. سینا در نتیجه این ترس تا جای ممکن از صمیمیت‌ورزی طفره می‌رفت و با زن جماعت اصلا قاطی نمی‌شد. اگر هم با مورد مناسبی روبرو می‌شد قبل از اینکه رابطه صمیمی شود به بهانه‌ای رابطه را تمام می‌کرد. با این کارهایش از خطر گیر افتادن در رابطه‌ای نافرجام و ناخوشایند اجتناب می‌کرد البته این اجتناب تماما به سود سینا تمام نمی‌شد و پیامدهای منفی هم داشت. او شانس خود را برای دستیابی به یک رابطه عاطفی سالم و لذت‌بخش از دست داده بود.
تهیه‌‌کننده: مژده پورحسین، کارشناس ارشد روانشناسی
هنوز دیدگاهی برای این مطلب ثبت نشده است.